Gandiaga Bitoriano

 

        Mendatan jaioa (1928). Frantzizkotarra.

        Gai sakonak eta euskera ederra darabil beti euskal-olerkari onek. Gaurko olerkaririk onenetakoa dogu. «Nekez ager diteke Gandiagaren neurrikorik» (Mitxelena Luis).

        Bere idazlanik ederrena «Elorri» liburua da. «Goratasun edo mailla ontako gauzarik eztala egundaiño egin gure izkuntzan esango nuke nik» (Aita Villasante).

        Olerki asko argitaratu ditu «Olerti», «Aranzazu» eta «Egan» aldizkarietan bere.

        Ikusi daiguzan, bada, bere lora eder batzuk:

 

 

        Ez egidazu esan

 

        Ez egidazu esan

        biotzik ez dodanik,

        zure maitasuna

        alde batera itzirik,

        komentu latz ontara

        etorri nintzalako.

        Biotz asko bear da

        biotza ukatzeko [1].

 

 

        Zein laister

 

        Zein laister betetzen

        garean ez-deusez.

        Zein laister ustutzen

        garean ain errez.

        T'ez-baiez ta urduriz

        ta aduz eta alaxez,

        jorantsu zein laister,

        beti be, ta ain berez.

 

        Eziñen ateetan

        betiko eskale,

        gurari miñenak

        ezin ditut bete.

        Usteak zein ustel!...

        Aizeteen mirabe,

        ames bakoitza jat

        lillura ta neke [2].

 

 

        Zeurekin noa

 

        Gizon begi-goritu,

        gizon jagi-zale,

        gizon griñen-katigu,

        gizon miñez-bete...

        Gizon...

                        Zeuk legez daukat

        arima gartsu bat.

        Zeu legez nekatzen naz

        muga leun baterantz.

 

        Gorputza, zur ta burdin.

        Ariman indarra.

        Bien artean, beti,

        zerbait, kirri-karra.

        Etzan izan koipea

        jan gendun sagarra.

        Lander doa itxasoan

        gure ontzi sorra.

 

        Gizon begi-goritu,

        gizon urten-zale,

        gizon bakez-gosetu,

        gizon katez-bete...

        Gizon...

                        Zeuk legez daukat

        arima gartsu bat.

        Zeuk legez, naikun biren

        soka-tira daukat.

 

        Gorputzak bere gusto

        gaiztoak ba ditu.

        Zeiñen sendo jakozan

        ta zeiñen zoratu!

        Begi gabe daroe,

        arriskuz-arrisku,

        engaiñuzko loturaz

        biziro katigu.

 

        Jaunak geure menpeko

        egin eban lurra.

        (Baiña ba dogu, nunbait,

        zaiñetan mozkorra).

        Gurari illun bateri

        makurtuz bizkarra,

        jabeak morroiari

        zor ez deutsan zorra.

 

        Arima, bere aldiz,

        ernegu da bizi.

        Ezin da beekoz ase

        fiñagoa izaki.

        Espiritu ta gorputz

        biekin bat naz ni,

        bien nai ezbardiñak

        nabe gerra-toki.

 

        Gizon, zeuk legez daukat

        arima gartsu bat.

        Zeuk legez, naikun biren

        soka-tira daukat.

        Betiko jardun baten

        nekea daroat:

        Ezagun nau gogaitak.

        Etsipen lagun jat.

 

        Zeuk legez esaten dot

        neure zori miña,

        negarrez erregutuz

        poza ta atsegiña.

        Atondu nai daroat

        —ai, naia ta eziña!—

        zalantza, aize, fedezko

        barruko lorriña.

 

        Adimenaren illun,

        oroimenen ausle,

        borondateko uger,

        naikerien aize,

        sentiduen engainu,

        indarraren kalte,

        ostutako sagarrak

        zenbat bear deunge!

 

        Atsegin baratzean

        sagarrak kimetan.

        Tentaziñoa orri

        orlegi artean.

        Ume nintzan goizean

        gauzak argi ziran.

        Begiotan illuna

        gero azaldu zan.

 

        Gizon begi-goritu,

        gizon lertu-zale,

        gizon griñen-katigu,

        gizon miñez-bete...

        Gizon...

                        Zeurekin noa

        mugako porturantz,

        gauzak argi dagozan

        erri askaturantz [3].

 

 

        Zein gozoa dan

 

        Zure barririk ez neukanean

        —neure Jaun eta Jabea—,

        sarri pentsatu neban, zoroki,

        zugandik ezkutatzea.

 

        Baiña zugandik nor ezkutatu?

        —Orain ba dakit, Jainkoa!—

        zugandik iges niñoialarik,

        zeugan nengoan osoa.

 

        Ene, Jaungoiko neurri gabea,

        —urbil neurea ta urriña—,

        zein gozoa dan zugandik alde

        al eziñaren eziña! [4]

 

        [1] «Elorri», 179-garren orrialdean.

        [2] «Olerti», 1967, 6-garren orrialdean.

        [3] «Elorri», 157-garren orrialdean.

        [4] «Elorri», 86-garren orrialdean.

 

 

© Mikel Zarate

 

 

"Bizkaiko euskal-idazleak" liburua

"Mikel Zarate - Lan guztiak" orrialde nagusia